
كاروان یاروەیس
ساڵی پەرتبوونی هێزە سیاسییەكانی عیراق!
2018-01-27 18:30     377 جار بینراوە      کۆمێنت
عەبادی خۆی بەپاڵەوانی سێ سەركەوتن دەزانێت، كە بریتین لەتێكشكاندنی داعش، پاراستنی یەكپارچەیی عیراق، گۆشەگیركردنی هەرێمی كوردستانو گرتنی كەركوكو ناوچەكانی جێناكۆك. ئێستاش دەیەوێ شەڕی بەرەنگاربوونەوەی گەندەڵیی بكاتو بیكات بەخاڵێكی تری سەركەوتنەكانی بۆ بانگەشەی هەڵبژاردن.
عەبادی لەدوا هەڵبژاردنی عیراقدا لەنیسانی (2014)دا تەنها (5151) دەنگی هێنا، لەبەرامبەردا، نوری مالیكی كە هەردووكیان لەسەر یەك لیستو حزب بوونو مالیكی سەرۆكایەتی دەكرد (721,782) دەنگی هێنا، بەڵام دواجار هەژموونی زلهێزەكانو ململانێ ناوخۆییەكان عیراق لەلایەكو ناكۆكی ناوخۆیی حزبی دەعوەو ماڵی شیعە لەلایەكی تر، عەبادی-یان قوتكردەوە بۆ سەرۆك وەزیران.
ئەم بیرهێنانەوە مێژووییە، بۆ ئەوەیە، بزانرێ: هەمیشە ئەنجامی دەنگەكان بڕیاری كۆتایی نادات، بەڵكو هۆكاری تر هەن هاوكێشەكان دەگۆڕن. پۆستی سەرۆك وەزیرانیش بەو دەستەڵاتە زۆرەی هەیەتی هۆكارێكی ترە. ئێستا عەبادی ئەو كاندیدەی جاران نییە پێنج هەزار دەنگی هێنا، بەڵكو سەرۆكایەتی هاوپەیمانێتیەكی گەورە بەرفراوان دەكات.
قۆناغی پێش هەڵبژاردن، قۆناغی قوڵبوونەوەی ململانێكانو پەرتبوونی نێوماڵی شیعە بەگشتی و حزبەكانو هاوپەیمانێتیە باوەكانە، لەوانەش حزبی دەعوە لەپارتێكی دێرینو كاراوە بۆ بایكۆتكردنی هەڵبژاردنەكان، لەتبوونی ئەنجومەنی باڵای ئیسلامیو دابەشبوونی سەركردەو یەكە جیاجیاكانی حەشد، هاوپەیمانێتی سەدر لەگەڵ شیوعییەكان.
سوننەكان خراپترین قۆناغی سیاسی دەگوزەرێنن، سەركردایەتی لاوازو پەرشوبڵاوو میللەتێكی ئاوارەو پەڕاكەندەیان هەیە، بۆیە دواخستنی هەڵبژاردن لانی كەم بۆ شەش مانگ، دەرفەتێكی تر دەبێت، تا خۆیان كۆبكەنەوەو ئاوارەكانیان بگەڕێنەوە، ئەگەر وانەبێ تەنها (10%)ی دەنگدەرانیان لەزێدی خۆیان دەنگدەدەن.
كوردیش زیاتر لەنیوەی خاكەكەی لەدەستداوە، بە شەش لیستی جیاجیا بەشداری هەڵبژاردن دەكات، روانینو گوتاریشیان جیاوازە. دواخستنی هەڵبژاردن لەبەرژەوەندیی كوردیشە، بۆ ئاساییكردنەوەی دۆخی كەركوكو خورماتوو و گەڕانەوەی ئاوارەكانو دانانی پارێزگارێكی كورد بۆ كەركوكو چڕكردنەوەی هەوڵەكان بۆ یەكخستنەوەی ریزەكانیان.
پێشبینیكراوە، كە قۆناغی دوای هەڵبژاردن جیاواز دەبێ، جیاوازیو ململانێكان شێوەیەكی تر وەردەگرنو كورتدەبنەوە، بۆ نێوان شیعە، كورد، سووننە، هەروەها سێبەری ململانێیو شەڕی هەژموونگەرایی ئەمریكاو ئێران ئامادەیی زەقو رۆڵی گەورەی دەبێ لەگۆڕینی هاوكێشەكان، بەتایبەتی بۆ دەستنیشانكردنی سەرۆك وەزیران لەنێوان عەبادیو مالیكی دا.
بەشێوەیەكی تر هێواش هێواش شەڕێك لەئارادایە، بۆ وێناكردنی شێوازی حوكمڕانی لەعیراقدا، لەنێوان بەرەی دەسەڵاتی مەدەنی دوور لەمەزهەبگەراییو بەرەی بردنە پێشەوەی زیاتری حوكمی مەزهەبی، كەهاتنی سەركردەكانی حەشد بۆ هەڵبژاردنەكان ئەم بەرەیە تۆختردەكاتەوە.
ئەمریكاو ئێرانیش لەپشت پەردەوە سەرۆكایەتی ئەم دوو ئاڕاستەیە دەكەن. ئیدارەی ترهمپ دەیانەوێ قەرەبووی پاشەكشەی ئەمریكاو فراوانخوازیی ئێران لەعیراق بكەنەوەو هەڵبژاردنی داهاتوو بكەنە دەرفەتی ڕاستكردنەوەی حوكمڕانی لەعیراق.
هەردوولا بۆ یەكلاییكردنەوەی شەڕەكەیان فشار لەسەر كوردو سووننە دەكەن. هەڵبژاردنەكانی پێشووش، لەئانو ساتی بڕیارداندا، ئەمریكییەكان فشاری جۆراوجۆریان لەكورد كردووەو هەمیشە سازشیان پێكردووە.
ئەگەر كورد بەپەرتەوازەیی بچێتە ناو پرۆسەكەوە، ئاسانتر دەكەوێتە ژێر فشارەوە، بۆیە دوای هەڵبژاردنو كۆتایی پێهاتنی تای بانگەشە، باشتروایە هاوپەیمانێتیەكی كوردستانی یەكگرتوو لەنێوان لیستە كوردستانییە براوەكاندا پێكبهێنرێتو وەرقەیەكی بەهێزی نیشتمانییو نەتەوەیی بۆ دانوستاندن لەگەڵ لیستە براوەكانی عیراقو بەشداریكردن لەحكومەتی داهاتووی عیراق ئامادەبكات.