ئەو پرسیارەی سەرەوەم لەهاوڕێیانی فەیسبووکم پرسی، بەسوپاسێکی زۆرەوە زیاتر لە سەد هاوڕێ ئەزیەتی ئەوەیان کێشابوو کە وەڵام بدەنەوە. ئەم جۆرە لەڕاپرسییە، شێوازێکە بۆ بەدەستهێنانی داتا یان زانیاری. بەڵام کۆمەڵێک کێشەی هەیە. یەکەم لەناوەندێکی کراوەدا بەڕێوەدەچێت، بەو مانایە وەڵامەکان بۆ هەمووان ئاشکرایە. ئەمەش بێگومان ئەگەری ئەوەی هەیە کە کاریگەری لەسەر جۆری وەڵامی کەسەکان دابنێت. دووەم، چونکە رووبەڕو نییە، رەنگە لەڕێگای وەڵامێکی کورتەوە نەزانرێت بەڕوونی مەبەستی وەڵامەکە لەو کاتەدا چییە. 
بەڵام سەرباری ئەوە دەکرێت وەک جۆرێک لەبەدەستهێنانی زانیاری مامەڵەی لەگەڵدا بکرێت. نووسین لەدونیای ئێمەدا هەتا ئەمڕۆ بەشێوەیەکی زۆر لەژێر کاریگەری چەمکە نازانستییەکاندایە، وەک بلیمەتی، ئیلهام، توانای تایبەت، وەحی. ئەگەر ئەم چەمکانە بۆ شیعرو هەندێک ژانڕەی تری ئەدەبی گونجاوبن، ئەوا بۆ زۆر بواری تر نەگونجاون.
ئەگەر وەڵامەکان پۆلێن بکەین ئەوا یەکجۆر لەوەڵام زاڵە بەسەر وەڵامەکاندا ئەوەیش راستکردنەوەیە. ئەم دیدی راستکردنەوە بە شێوازی جیاواز دەربڕاوە. بۆ نموونە لابردنی خەوش. پڕکردنەوەی کەم کورتی، راستکردنەوەی هەڵە. ئەم راستکردنەوەیە دیارە دەبێت لەپێناوی ئامانجێکدا بێت. ئەم مەبەستە دەبێت باشترکردن بێت. بەو پێیە رەخنە دەبێت لەلایەن کەسێکەوە بێت یان شارەزابێت یان دیدێكی جیاوازی هەبێت. بەم شێوەیە رەخنە تەواکردنی ناتەواوێکە. بینی ئەوەیە کە نەبینراوە یان ناخوازرێت ببینرێت. 
دیارە رەخنە بەشێوازی تریش دەبینرێت. بۆ نموونە جۆرێکە لەقسەی زل. رەخنە یانی تەنها قسە، نەک کردار. کرداریش شەرتە. دیارە ئەم دیدە جینالۆجییەکی تایبەتی هەیە، کە لێرەدا بوار نییە بۆ هەڵدانەوەی. 
هەروەها لای بەشداربووان رەخنە بەگشتی دابەشدەکرێت بەسەر دوو جۆردا، جۆرێک کە رەخنەیە و ئەو جۆرەکەی تریش دەربڕینی هەست و سۆزو باری دەروونییە، وەک ئیرەیی، هەست بەکەمییکردن، فشار، بۆیە هەندێک وەهای دەبینن کە دەبێت گیانی وەرزشی لەهەردوولا هەبێت. 
کۆی ئەم وەڵامانە زەمینەیەکی تایبەتی دەسازێنێت هەتا بتوانین چەند هەنگاوێک بنێنین بۆ وەڵامدانەوەی چیەتی رەخنە. دیارە چیەتی رەخنە بۆ خۆی پرسیارێکی ئاسایی نییە، وەک جودت باتلەر دەڵێت. بەجۆرێک لەجۆرەکان رەخنەیە لەڕەخنە. ئەگەر هەوڵێک بۆ پۆلێنسازی وەڵامەکانی بکەین.
یەکەم، کاتێک زۆرێک رەخنە وەها دەبینن کە بریتییە لەڕاستکردنەوە، ئەوا رەهەندێکی تایبەتمان بۆ دادەڕێژن. دیارە دەتوانین وەڵامەکان ڕێکبخەین و جۆرێک لەڕێژەگەرایی لەپۆلێنکاری بەرهەم بهێنین، بەڵام ئەم دیدە لای من هێندە بایەخی نییە. دیارە ئەمە میتۆدۆلۆجییەکی زاڵی دونیای زانستە سیاسییەکانی ئەمریکایە. بەجۆرێک کە بڕوا وەهایە هەموو شتێک دەتوانرێت بپێویرێت. بەڵام بەلای منەوە پێوانسازی لێرەدا گرنگ نییە هێندەی چەمکسازی گرنگە. 
دیدی راستکردنەوە دەتوانین بە دیدی یان رەهەندی دەقیی رەخنە ناوببەین. مەبەستمان لەڕەهەندی دەقیی چیە؟ مەبەستمان لەڕەهەندی دەقەی ئەوەیە کە دەق هەیە راستەو دەق هەیە هەڵەیە یان هەڵەی تیادایە. ئەو دەقانەی کە هەڵەیان تیادایە دەبێت لەلایەن ئەوانەوە راستبکرێنەوە کە ئاگاداری راستین. بەدیدی من، ئەم دیدە دەقییە دیدێکی ئاینییە یان رەگی لەپیادەکردنی ئایندا هەیە. لەئایندا دەقێکی تەواو راست هەیە، کە دەبێت بنەماو پێوەر بۆ دەقەکانی تر. هەبوونی دەقێکی راست وەها دەکات کە دەقی راست بوونی هەبێت و کاتێک دەقی راست بوونی هەیە ئەوا دەکرێت دەقی ناڕاستیش هەبێت، دەکرێت راست بکرێنەوە. لەڕاستیدا رەنگە ئەمە بڵاوترین جۆری رەخنە بێت. بەڵام لەزۆر ئاستدا ناچێتە خانەی رەخنەوە. رەخنە بریتی نییە لەڕاستکردنەوەی هەڵە. یان گەڕان بۆ هەڵە لەدەقەکاندا. چونکە هەم چەمکی هەڵەو هەم چەمکی راستی رێژەییە، چونکە راستییەکان لای کەسەکان لەسەر بنەمای دیدو ئاگایی و ئایدەلۆژییاو باوەڕیان بەرهەم دێت. دیارە من لەو قوتابخانەیە نیم کە بڵێم راستی نییە، هەموو ئەوەی هەیە راڤەکردنە. 
رەهەندی دووەمی رەخنە لەوەڵامەکاندا رەهەندی کەسییە. کەسێک رەخنە لەکەسێکی تر دەگرێت. بە گشتی وەک یەکێک وەڵامەکان ئاماژەی پێدەدات رەخنە کەس پێی خۆش نییە. بەمجۆرە رەخنە کارێکی دڵخۆشکەر نییەو کەس پێی خۆش نییە رەخنەی لێبگیرێت. دەکرێت ئەم دیدە لەکەلتوورێکەوە بۆ کەلتوورێکی تر بگۆڕێت. وەک لەپۆلێنکاری سەرەوەدا بینیمان رەخنەی دەقیی یان رەهەندی دەقی رەخنەش دیسانەوە پەیوەستە بەژینگەو کەلتوورەوە. رەهەندی کەسی رەخنە چەند جۆرێکی هەیە. رەخنەی سایکۆلۆجی هەیە. بەو مانایە پاڵنەرێکی سایکۆلۆجی وەهای لەکەسی رەخنەگرکردوە کەڕەخنە بگرێت. رەنگە ئەمە باوترین جۆری بەناو رەخنە بێت. خوێندنەوەی ئەم بەناو رەخنانە هەرزوو بۆ خوێنەر ئاشکرا دەبێت کە ئایا نەخۆشی کەسی رەخنەگر چییە. لەهەمانکاتدا رەخنەی دەسەڵاتیش بوونی هەیە، کاتێک کەسێک لەگەڵ کەسێکدا لە گەڵ جۆرێک لەدەسەڵات ململانێی هەیە ئەوا ململانێکەیان وەها دەبینرێت کە رەخنە بێت، یان ئەگەر کەسێکە توانای هەبێت، ئەوا سوپایەکی تایبەت لەڕەخنەگری تایبەتی دەبێت. لێرەدا رەخنە خزمەتکردن یان کوشتنی کەسێکە لەپێناو بەرژەوەندی کەسێکی تر. ئەم رەهەندە کەسییە ئێجگار ژەهراوییە بۆ کۆمەڵگا. ئەمە لەڕاستیدا رەخنە نییە. چونکە هەردوولا خیتابی تایبەت بەرهەم دەهێنن کە دەبێت جێگای رەخنە بێت. خیتاب لێرەدا یانی جۆرێک لەدەق، وتار، گوتار، یان دەربڕین کە لەپرۆسەیەکی ئاڵۆزی شاردنەوەو ئاشکراکردندا دەیەوێت خۆی نمایش بکات. ئەمجۆرە بەناو رەخنەیە هەتا ئاستی کوشتنی کەسایەتی یان بە مەزنکردنی کەسێک دەڕوات، کە هەردووکیان دوو رووی یەک دراون.
ئەو دوو رەهەندە زاڵەی بەناو رەخنە وەهایان لەدونیای بەرهەمهێنانی دەق کردووە کە دونیایەکی پڕ لەتوندوتیژی بێت. دیارە لێرەدا جیاوازی دەکەین لەنێوان دەربڕینی ناڕەزایی و بەرگرییکردن و دژایەتی زوڵم و خەبات و تێکۆشان لەگەڵ رەخنەدا. 
لەئاستی رەهەندی دەقیدا خوێنەر دەتوانێت چەندین ئاستی پەیوەندی رەخنەیی و ناڕەخنەیی دروستبکات. خوێندنەوە جۆرێک لەدروستکردنی پەیوەندیی لەگەڵ دەقدا. خوێندنەوە بۆ خۆی جۆرو مێژووی تایبەتی هەیە. سەرەتا لای سپینۆزا دەست پێدەکات. دەکرێت دەقێک وەک گۆڕەپانی جەنگ مامەڵەی لەگەڵدا بکرێت وەک دۆلۆز داوای دەکات. فێربونی رووبەڕووبوونەوەی، ململانێ و هەوڵدان بۆ کۆنترۆڵکردنی. هەروەها دەکرێت پەیوەندییەکی ئامرازی هەبێت. فۆکۆ باس لەسندوقی ئامرازەکانی دەکات. مامەڵەکردن لەگەڵ دەقدا و ئازادبوون لەوەرگرتن و بەکارهێنانی بۆ ئامانجی خۆت. فۆکۆ بەئەمە دەڵێت تول-بۆکس. هەرچەندە ئەوانەی لەئەوەوە نزیکن لەڕووی بایوگرافییەوە تول-بۆکس بەجۆرێکی تر دەبینن. لەڕەهەندی کەسییەوە، لەدونیای کوردیدا کەسەکان یان پێغەمبەرن یان شەیتان، پەیوەندی پێغەمبەری ئەوجۆرە پەیوەندیەیە کە کەسەکان وەها دەبینن دەبێت نەک هەر دەقەکانیان بەڵکو شێوازی ژیان و ژیاریان گرنگە و دەبێت لاسایی بکرێنەوە. ئەم دیدەیە کە کەس و دەق پێکەوە دەبەستێت. کاتێک کەسێک هەڵەیەک دەکات ئەوا راستەوخۆ کاریگەری دەبێت لەسەر دەقەکەی. پەیوەندی شەیتانی روونە لەسەر نەفرەت و دژایەتی و نەیارێتی بونیادنراوە، شەیتانی زیاتر شەیتاناندنە. 
ئەگەر دەرفەت هەبێت دێینە سەر ئەو دەقانەی کە قسە لەسەر چییەتی رەخنە دەکەن. پەیوەندی رەخنە بەڕۆشنگەرییەوە. چۆنێتی بەرگریی لەخودبوون لەدونیایەکدا یان سەردەمێکدا، کە دەسەڵات دەیەوێت بەجۆرێک حوکمت بکات لەپێناو خۆیدا.