دواجار دادگای باڵای فیدراڵی عیراق گەیشتە بڕیارو هەمواری سێیەمی پڕۆژەیاسای هەڵبژاردنی پەرلەمانی عیراقی لەدوای بینینی تانەکان بڕگە بڕگە یەکلایی کردەوە، هەموارکردنەکەی پەرلەمان بەلای دادگاوە دەستووریی درایە قەڵەم، بەڵام لەکۆی شەش ماددە پێنجیان تەصدیق کران و ئەو ماددەیەی پەیوەستیش بوو بەهەڵوەشاندنەوەی ئەنجامی هەڵبژاردنی پارێزگاکانی هەرێم و پووچەڵکردنەوەی دەنگدانی تایبەت و مەرجدارو دەرەوە بەتەواویی رەتکرایەوە ، بەمەش تانەکەی سەرکۆمارو کۆمسیۆن و هەندێ لایەنی سیاسی، یاسایی و دەستووری دەرچوون .
ئەگەرچی بڕیارەکەی دادگا، خوێندنەوەیەکی یاسایی بەحتە، بەڵام لەشکڵدا واپێدەچێ هاوسەنگییەکی سیاسیشی وەرگرتبێ، چونکە دیراسەیەکی وردیشی بۆ دۆخەکەو ڕەچاوی لێکەوتەکانی دوای ڕاگەیاندنی بڕیارەکەی تێدا کراوە، بەمەرامی دورخستنەوەی عیراق لەبنبەست گەیشتنی پڕۆسەی سیاسی و خۆلادان لەپێکدان و ئاشوب و قەیرانی قوڵی لایەنەکان، ئەمەش نەتەنها لەعیراق، بەڵکو لەوڵاتانی پێشکەوتووشدا تاڕاددەیەک لەتەنگژە سیاسییەکاندا بیانویەکی موعتەبەرە .
پرسیارە گرنگەکانی دوای بڕیارەکە؛ ئاخۆ بڕیارەکە چ گۆڕانکارییەک دێنێتە ئاراوە؟ ئەنجامەکانی پێشوو چیان لێ بەسەردێ؟ سەرجەم سندوقەکان ئەژماردەکرێنەوە یا تەنها ئەوانەی تانەیان لێدراوە؟ ئەو حەوت سەد سندوقەی لەڕەسافە لەڕووداوی سوتانەکە تەلەف بوون چۆن دەنگەکانیان یەکلایی دەکرێتەوە ؟ ئەگەر ئەنجامەکان گۆڕانکاری گەورەیان دروستکرد، عیراق بەرەو کوێ دەڕوا؟ شەڕی لایەنەکان روودەدا، یا هەڵبژاردن دووبارە دەکرێتەوە؟
ئەگەر لەوماوە کورتەدا دادگا نەیتوانی پڕۆسەی جیاکردنەوەی دەنگەکان یەکلایی بکاتەوە، پەرلەمان و حکومەت چ هەنگاوێک دەگرنە بەر تا عیراق لەبۆشایی یاسایی و دەستووری ڕزگاربکەن، ئەمانە پرسیارگەلێکن کەهەندێکیان وەڵامیان تائێستا لەشەقامی عیراقیدا ڕوون نییە. جارێ دەبێ ئەوە بزانین بڕیارەکەی دادگای فیدڕاڵی ئیلزامیەو قابیلیەتی تانە لێدانەوەی نییە ، وەلەدوای ئەو بڕیارەشەوە ئەو ئەنجامانەی پێشتر کۆمسیۆن ڕایگەیاندبوون پوچەڵن و کاریان پێناکرێ تا دوای بژاردنەوەی دەستی و قەولی فەصڵیش بۆ ئەنجامی کۆتایی تەنها لەدەسەڵاتی مەحکەمەی فیدڕاڵیە.
لەگەڵ هەموو ئەمانەشدا لایەنە سیاسییەکان بەتایبەت لیستی سائیرون هەوڵەکانیان چڕکردۆتەوە بۆ پێکهێنانی هاوپەیمانی و لەگەڵ فەتح و نەسڕی عەبادیشدا ڕێکەوتنیان واژۆ کردووە، هەموو ئەوانەش دەمانگەیەننە ئەو بڕوایەی کە پێشبینی ناکرێ گۆڕانکاریەکی ڕیشەیی لەئەنجامی ژمارەی دەنگ و کورسی لایەنەکاندا ڕووبدات، چونکە تانەی لایەنەکان لەسەر کۆی سندوقەکان نەدراوەتە کۆمسیۆن، بەم پێیەش بێ دادوەران تەنها ئەنجامی ئەو سندوقانە یەکاڵا دەکەنەوە کە تانەیان لێدراوە ، کەواتە جیاوازیەکە لەسەدا پانزە بۆ بیست تێپەڕناکاو سەرەنجام لەوەیە هەر کوتلەیەک بەگریمانە سێ بۆچوار کورسی زیاد یا کەم بکا.
هەروەک دیاریشە جیاکردنەوەی دەستی پڕۆسەیەکی ئاڵۆزەو کاتێکی زۆری پێویستە ، پڕۆسەیەکی ئاوا تێکچڕژاویش چەند مانگێک درێژە دەکێشێ چونکە وەک کۆمسیۆن ڕایگەیاندووە لەعیراقدا «2٥» هەزار سندوق هەن کە ئەنجامەکانیان تێدا هەڵگیراوەو بەشێکیش لەو دەنگانەی کۆگاکەی ڕەسافە چارەنووسیان دیارنییە بە چ ئالیەتێک ڕێگری دەکرێ لەقەرەبووی دەنگی سووتاوی لایەنەکان. ئەم پڕۆسەیە عیراق ڕادەکێشێتە ناو بۆشاییەکی دەستورییەوەو لە«30 حوزەیران « بەپێی وادەی دەستووریی ، ئەم خولەی پەرلەمان کۆتایی دێ ، لەحاڵەتێکی وەهاشدا پەرلەمانی عیراق ناتوانێ کارەکانی درێژە پێبدات، هەربۆیەش هەفتەی ڕابردوو دانیشتنێکی نائاسایی گرێداو خوێندنەوەی یەکەمی بۆ پڕۆژەی هەمواری چوارەمی یاسای هەڵبژاردنەکان ئەنجامدا ، واشی بۆ دەچم کە سەرۆکایەتی پەرلەمان و ئەندامانی ئەم خولە بەهەر کلۆجێک بێ مەبەستیانە لەکۆتایی ئەم هەفتەیە خوێندنەوەی دووەم بۆ ئەو پڕۆژە یاسایە ئەنجامبدەن و درێژکردنەوەی ماوەی پەرلەمانیش تێپەڕێنن .
لەهەر بارێکدا ئەوەی گرنگە سەرنجی کۆتایی و هەڵوێستی ڕاگەیەنراوی لیست و قەوارە سیاسیەکانی عیراقە بەبراوەو و دۆڕاویشەوە کە پێشوازیان لەبڕیارەکەی دادگای فیدڕاڵی کردووە ، لێ گرنگتر لەوە دان بەخۆداگرتنی لایەنەکان و پاراستنی هێمنی و ئۆقرەیی شەقام و گۆڕەپانی سیاسی عیراقە، چونکە لەهەر دۆخێکدا گۆڕانکاریەکی نەوعی لەهەڵوێستی ئەو لایەن و کوتلە بەشداربوانەدا ڕووبدات شڵەژانێکی وا دێنێتە ئاراوە کەس هیوای بۆ ناخوازێ و ڕەوشەکە بەجۆرێک ئاڵۆز دەکات ماڵوێرانیەکی گەورەو ئاشوبێکی نەخوازراو سەراپای کۆمەڵگەی عیراقی بەکوردستانیشەوە دەگرێتەوە، ئەوکاتیش هیچ کەس و لایەنێک براوە نابێ و پڕیشکی ئاگری شەڕێکی نێوخۆیی هەموومان بەیەکەوە دەسوتێنێ.